دستگاه tDCS ( دستگاه تحریک الکتریکی مغز )

هر آنچه باید در مورد tDCS بدانید

Transcranial Direct Current Stimulation یا تحریک جریان مستقیم فراجمجمه ای که به اختصار tDCS خوانده شده و در واقع به روشی غیر تهاجمی اتلاق می شود که در آن دو الکترود قطب مثبت یا آنود و قطب منفی یا کاتود برای برقراری یک جریان الکتریکی ثابت و ضعیف (از نیم تا حدود 2 میلی آمپر) روی سطح سر قرار داده می شوند و این عمل برای حدود 10 الی 20 جلسه و هر جلسه به مدت 20 الی 30 دقیقه ادامه پیدا می کند. و در واقع این یک روش درمانی بدون نیاز به کامپیوتر و نرم افزار خاصی می باشد.

طرح‌ریزی اولیه این روش، به بیش از ۱۰۰ سال گذشته برمی‌گردد. شخصی به نام آلبرت توانست نشان دهد که روش  tDCS با تغییر تحریک‌پذیری قشر مغز، عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اصول کار به این صورت است که، ۲ الکترود دارای قطب مثبت (آنود) و دیگری منفی(کاتود) از طریق نوعی پد اسفنجی که توسط نوعی محلول رسانا (معمولا محلول آب و نمک یا سرم نمکی) مرطوب شده است، بر روی سر قرار می‌گیرد.
جریان الکتریکی موجود در این الکترودها، پس از عبور از نواحی متفاوت مثل پوست سر و جمجمه و … خود را به سطح قشر مغزی می‌رساند. این جریان، نورون‌ها را باردار کرده و باعث ایجاد قطب مثبت و منفی می‌شود. در نتیجه منجر به تغییر فعالیت آن ناحیه خواهد شد.
این عمل باعث ورود کلسیم به داخل سلول شده و در نهایت باعث افزایش فعالیت سلولی می‌شود. تمامی این فرآیند، میزان گلوکز و اکسیژن در آن ناحیه را افزایش می‌دهند و به ترمیم مغز کمک می‌کند.
این عمل از طریق ایجاد ارتباط جدید بین سلول‌ها و یا ایجاد ارتباط سلول‌های آسیب دیده با سلول‌های سالم در مجموع به بازتوانی و ترمیم و بهبود و همچنین افزایش توان عملکرد در آن ناحیه می‌انجامد.

طرح‌ریزی اولیه این روش، به بیش از ۱۰۰ سال گذشته برمی‌گردد. شخصی به نام آلبرت توانست نشان دهد که روش  tDCS با تغییر تحریک‌پذیری قشر مغز، عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

اصول کار به این صورت است که، ۲ الکترود دارای قطب مثبت (آنود) و دیگری منفی(کاتود) از طریق نوعی پد اسفنجی که توسط نوعی محلول رسانا (معمولا محلول آب و نمک یا سرم نمکی) مرطوب شده است، بر روی سر قرار می‌گیرد.

دستگاه تحریک الکتریکی مغزی

جریان الکتریکی موجود در این الکترودها، پس از عبور از نواحی متفاوت مثل پوست سر و جمجمه و … خود را به سطح قشر مغزی می‌رساند. این جریان، نورون‌ها را باردار کرده و باعث ایجاد قطب مثبت و منفی می‌شود. در نتیجه منجر به تغییر فعالیت آن ناحیه خواهد شد.

این عمل باعث ورود کلسیم به داخل سلول شده و در نهایت باعث افزایش فعالیت سلولی می‌شود. تمامی این فرآیند، میزان گلوکز و اکسیژن در آن ناحیه را افزایش می‌دهند و به ترمیم مغز کمک می‌کند.

این عمل از طریق ایجاد ارتباط جدید بین سلول‌ها و یا ایجاد ارتباط سلول‌های آسیب دیده با سلول‌های سالم در مجموع به بازتوانی و ترمیم و بهبود و همچنین افزایش توان عملکرد در آن ناحیه می‌انجامد.

یکی از مهمترین ابعاد این روش، قابلیت دستیابی به تغییرات صورت گرفته در قشر مغز است. مدت زمان این تغییرات، به طول مدت تحریک و شدت تحریک بستگی دارد. از این روش درمانی در درمان اختلالاتی نظیر موارد زیر استفاده می‌شود:

• میگرن
• افسردگی
• بازتوانی پس از سکته مغزی
• وزوز گوش (زنگ زدن گوش)
• ولع مصرف (اعتیاد به انواع مواد و الکل و قرص یا پر خوری غذایی)
• پارکینسون
• اختلالات اضطرابی
• دردهای مزمن و بسیاری موارد دیگر

ذکر این نکته ضروری می باشد که این روش برای افسردگی های حاد و سر درد ها (از جمله میگرن) دارای FDA Approve می باشد. به این معنا که سازمان غذا و داروی آمریکا tDCS را برای موارد ذکر شده به عنوان یک روش کارآمد و موثر تایید کرده است.

همچنین برخی شواهد اولیه حاکی از آن هستند که tDCS ممکن است بر توانایی فرد در یادگیری و آموزش مهارت‌های جدید تأثیر داشته باشد.
به عنوان مثال، طبق یک پژوهش، استفاده از tDCS در افرادی که سعی داشتند نمادهایی را حفظ کنند، باعث بهبود مهارت پردازش اعداد و دیگر توانایی‌های عددی شده است که اثرات آن تا شش ماه پس از درمان اولیه هم ادامه می‌یابد. به طور مشابه، پژوهش‌های دیگری نیز گزارش کرده‌اند که وقتی قشر حرکتی اولیه مغز با استفاده از tDCS تحریک می‌شود، یادگیری مهارت‌های حرکتی بهبود می‌یابد.

 در واقع تحریک الکتریکی مغز tDCS توانایی افزایش عملکرد شناختی بسته به منطقه مورد تحریک را دارد و عملکردهایی از قبیل توانایی گفتاری و ریاضی، گستره توجه، حافظه و غیره …

با توجه به استفاده از جریان خفیف و عدم تماس مستقیم بافت مغز، این روش کاملا غیر تهاجمی و بدون عوارض جدی است. تنها عارضه قابل توجه، خارش محل الکترود و ایجاد قرمزی پوست در این محل پس از انجام جلسات متعدد و طولانی را می‌توان نام برد.

سایر عوارض جانبی آن شامل سر درد، حالت تهوع و سرگیجه در موارد بسیار کمی دیده شده. برای پیشگیری از این عوارض، اقدامات احتیاطی باید رعایت شود . از جمله استفاده از پروتکل صحیح و اجرای درست آن.

موارد منع مصرف تحریک الکتریکی مغز با روش tDCS و افرادی که در استفاده از این روش درمانی محدودیت دارند، عبارتند از:

1. افرادی که دارای باتری در قلب و یا دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب دارند.
2. کسانی که پوست سر آنها دارای خراشیدگی است.
3. افرادی که صرع یا سابقه تشنج دارند.
4. و در آخر توصیه نمی شود از این روش برای کودکان زیر 10 سال استفاده شود.

دستگاه tdcs – دستگاه تحریک الکتریکی مغز

اگر بخواهیم tDCS را باECT  یا همان شوک درمانی مقایسه کنیم، باید ذکر کنیم که در tDCS از جریان‌های کوچک و ثابت استفاده می‌شود و مغز فرصت کافی دارد تا خود را با این جریان تطبیق دهد، اما در ECT یک جریان کوتاه، قدرتمند و ۲ سویه که به طور مرسوم شبیه به موج است، جریان را تبدیل به جریان متناوب خواهد کرد.

مغز توانایی تطبیق با تحریک ECT را ندارد و ممکن است حمله تشنجی اتفاق بی‌افتد. مغز بسته به نوع تحریک به کار گرفته شده و همچنین دامنه‌های زمانی بسیار متفاوت در هر نوع از کاربرد تحریک به صورت متفاوتی واکنش نشان می‌دهد.